ارزیابی شاخصهای ذهنی کیفیت محیط(رضایتمندی) در بافتهای فرسوده شهری؛ مطالعه موردی: محله آبکوه، مشهد

در دهه های اخیر موضوع کیفیت محیط شهری به یک بحث تخصصی و عمومی در جامعه تبدیل شده است. مفاهیم کیفیت زندگی و کیفیت محیط که در واقع کنشی علیه توسعه یک بعدی اقتصادی در سطح ملی و توسعه صرفاً کالبدی در مقیاس شهری است، تلاشی در جهت دستیابی به معیارهای کیفی در عرصه برنامه ریزی شهری است. در این میان بحث کیفیت در محیط های سکونتی خاص همچون بافت های فرسوده شهری به واسطه برخورداری این سکونت گاه ها از ویژگی هایی همچون سطح بالای تراکم جمعیتی و ساختمانی و تمرکز در محیطی بعضاً فاقد ارتباطی ارگانیک با ساختار شهر، دارای حساسیت و پیچیدگی مضاعفی نسبت به سایر بافت های شهری است. پژوهش حاضر با هدف سنجش کیفیت محیط در بافت های فرسوده شهری و ارائه راهکارهای مناسب جهت ارتقاء شرایط کیفی این مناطق می باشد. بر همین اساس، سعی شده که با شناخت مفهوم کیفیت محیط و بررسی ادبیات مربوطه، رویکردها و تجربیات جهانی، شاخص ها و معیارهای تأثیرگذار بر میزان کیفیت این گونه بافت ها شناسایی گردد. شاخص های مورد سنجش در این تحقیق با نگاه ذهنی به کیفیت محیط شهری که محصول ادراک فردی و رضایت شهروندان از محیط زندگی خود می باشد، در شش شاخص رضایت از واحد سکونت، رضایت از امنیت محیط، رضایت از دسترسی به خدمات عمومی، رضایت از بهداشت محیط، رضایت از حمل و نقل و ارتباطات و نهایتاً سرزندگی ساکنین طبقه بندی شده است. محدوده مورد مطالعه، محله آبکوه واقع در منطقه یک کلانشهر مشهد است که دارای بافتی با هسته روستایی، ارگانیک و بسیار متراکم بوده که در مسیر تحول و دگرگونی خود به بافتی فرسوده تبدیل شده است. پژوهش حاضر از نظر هدف از نوع کاربردی و توسعه ای و به لحاظ روش انجام تحقیق، توصیفی و تحلیلی می باشد. واحد تحلیل عمدتاً سرپرست خانوار و افراد بالای 20 سال می باشند. بر همین اساس، تعداد 370 پرسشنامه تهیه و به روش نمونه گیری سیستماتیک توزیع گردید. در نهایت، اطلاعات استخراج شده از پرسشنامه ها، با استفاده از آزمون t تک نمونه ای برای سنجش میزان رضایتمندی از شاخص های کیفیت محیط، آزمون کای اسکوئر برای تعیین رابطه معناداری میان متغیرهای فردی و شاخص های کیفیت محیط و همچنین از آزمون-های تای- بی کندال و وی کرامر برای تعیین شدت و جهت همبستگی بین آنها در محیط نرم افزار spss استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که میزان رضایتمندی از شاخص های کیفیت محیط در محدوده مورد مطالعه در سطح پایینی قرار دارد. همچنین مشخص گردید که رضایتمندی از کیفیت محیط بیشترین تأثیر خود را از سه متغیر سن، سطح تحصیلات و مدت زمان سکونت در محله پذیرفته است.